Bilindiği üzere, miras bırakan mirasçılarının saklı payı üzerinde tasarruf edemez. Mal varlığının bu kısmını vasiyetnamesi ile başkasına bağışlayamaz ya da devredemez. Ancak bazen öyle önemli sebepler vardır ki miras bırakan aralarında kan bağı olsa dahi saklı paylı mirasçılarına hiçbir şey bırakmak istemez.

Kanunumuz bu gibi hallerde miras bırakana mirasçıları mirastan çıkarma, diğer bir deyişle mirastan mahrum bırakma hakkı tanımıştır. Bu yazıda miras bırakanın hangi hallerde mirasçılarını mirastan men edebileceği, mirastan çıkarmanın nasıl yapıldığı, mirastan men edilen mirasçıların hangi haklara sahip olduğu ve vasiyetname ile mirastan mahrum bırakma konuları işlenecektir.

Miras paylaşımı davaları ve miras hukukuna yönelik sorularınızda bizimle her zaman iletişime geçebilirsiniz

Mirasçılıktan Çıkarma Nedir?

Mirasçılıktan çıkarma, miras bırakanın yapacağı bir vasiyetname ile saklı paylı mirasçısını mirasından mahrum etmesidir. Mirasçılıktan çıkarmanın yalnızca (eş, evlat vb) saklı paylı mirasçılar için bir önemi vardır. Saklı payı bulunmayan bir mirasçının mirastan men edilmesine gerek yoktur. Çünkü miras bırakan saklı payı olmayan mirasçıların miras payı hakkında dilediği gibi tasarruf edebilir, miras payını başkasına bağışlayabilir ya da başka bir kişiyi mirasçısı olarak gösterebilir.

Mirastan çıkarma Medeni Kanuna göre iki türlüdür.

• İlki herkesçe bilinen mirastan çıkarmadır. Miras bırakanın aile hukukundan doğan görevlerini ihmal ettiği için ya da kendisine karşı ağır bir suç işlediği için mirasçısını mirasından mahrum etmesi halidir.

• İkincisi ise mirastan mahrum edilen mirasçının menfaati için yapılan çıkarmadır. Bu ikinci halde miras bırakan borç içindeki mirasçının çocuklarını korumak için mirasçıyı mirasından mahrum eder ve onun miras payını çocuklarına verir.

Bu yazıda birinci tür mirastan çıkarma anlatılacak olup ikinci tür mirastan çıkarma yalnızca “Mirasçının Borç Ödemeden Aczi Sebebi İle Mirasçılıktan Çıkarma” başlığı altında anlatılacaktır.

Mirastan Çıkarmanın Şartları Nelerdir?

Kanunumuza göre miras bırakanın mirasçılarını mirastan mahrum edebilmesi ancak iki halde mümkündür. Miras bırakan bu haller dışında başkaca sebeplerle saklı paylı mirasçılarını mirasçılıktan çıkaramaz. Miras bırakanın vasiyetnamesinde böyle bir hüküm bulunması mirastan mahrum edilen mirasçılar vasiyetnamenin bu kısmına itiraz edebilir. Mirastan çıkarma için Kanunda sayılan haller şunlardır;

• Mirasçının miras bırakana ya da yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi: Hukukumuza göre bir mirasçınınmiras bırakana veya yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi mirastan çıkarma için yeterli bir sebeptir. Bu suç yalnızca teşebbüs aşamasında kalmış olsa bile suça kalkışan mirasçı mirastan men edilebilir. Burada ağır bir suç işlenmesi ise kastedilen mirasçının miras bırakanı ağır bir şekilde zedeleyen ve ailevi hislerin yokluğunu gösteren bir eylemde bulunmasıdır.

Örneğin mirasçının miras bırakanı ya da miras bırakanın bir yakınını dolandırması ağır bir suç olarak nitelendirilebilir.

Miras bırakanın yakınları sadece hısım ve akrabaları değildir. Miras bırakanın çok yakın arkadaş ve dostları da yakını olarak kabul edilir. Dolayısı ile bu kişilere karşı işlenen ağır bir suç da miras bırakanın mirasçısını mirasından mahrum etmesine sebep olabilir. Mirastan men edilen mirasçı, işlediği suçun ağır bir suç olmadığını ya da suçu işlediği kişinin miras bırakanın bir yakını olmadığını iddia ediyorsa mirasçılıktan çıkarılmasının iptali için dava açabilir. Böyle bir durumda suçun ağır bir suç olup olmadığını ya da suçun işlendiği kişinin miras bırakanın yakını olup olmadığını hâkim takdir edecektir.

• Mirasçının miras bırakana veya ailesi üyelerine karşı aile hukukundan kaynaklanan görevlerini önemli ölçüde yerine getirmemesi: Aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ağır ihlalinin pek çok çeşidi vardır.

Örneğin, Kanunumuz gereğince üst soy ve alt soy arasında nafaka hükümlülüğü, ana-baba ve çocuklar arasında karşılıklı yardım ve saygı yükümlülüğü bulunmaktadır. Bunların mirasçılar tarafından ihlal edilmesi mirastan çıkarma için yeterli bir sebeptir.

Bir diğer örnek karı-koca arasında olması gereken sadakat bağıdır. Bu sebeple eşlerden birinin zina ile bu bağa zarar vermesi mirastan men edilebilmesi için geçerli bir sebeptir. Buna karşılık yalnızca kötü bir hayat sürmek mirastan çıkarma için yeterli değildir. Mirastan çıkarılmak istenen kişinin sürdüğü kötü hayat sebebi ile ailevi görevlerini ihlal etmesi gerekir. Sürekli alkol alan bir babanın çocuklarının bakım ve geçimini ihlal etmesi durumunda çocukların babalarını mirastan men etmesi mümkündür.

Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır? Vasiyetname İle Mirastan Mahrum Bırakma

Mirasçılıktan çıkartma ölüme bağlı bir tasarruftur. Bu sebeple sadece vasiyetname ile yapılabilir. Miras bırakan yukarıda sayılan sebeplerden birinin varlığı halinde vasiyetname şekillerinden herhangi birisini seçerek mirasçısını mirasından çıkartabilir. Resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname veya sözlü vasiyetnamenin nasıl düzenlendiğine ilişkin ayrıntılı bilgi için “Vasiyetname Nedir, Nasıl Yazılır” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Miras bırakan vasiyetnameyi yazarken mirastan çıkarmak istediği mirasçısını ve çıkarma sebebini açık şekilde belirtmelidir. Miras bırakan bu kişiye neden miras bırakmak istemediğini ayrıntılı olarak anlatmalıdır. Burada somut olaylar bildirilmelidir ve miras bırakanın mirasçısını mirasından men ederken bunları göz önünde bulundurduğuna dair hiçbir şüphe olmamalıdır.

Genel olarak yapılan kınamalar, mirasçının ahlaksız davranışları ve sözleri mirastan çıkarma için yeterli değildir. Bu sebeple miras bırakan mirastan mahrum etmek için ileri sürdüğü sebepleri kanıtlayacak delilleri de vasiyetnamesinde bildirmelidir. Vasiyetnamenin açılmasından sonra mirastan çıkarılan mirasçı, çıkartılmasına itiraz etmek için dava açarsa, Mahkeme ilk önce miras bırakanın vasiyetnamesini bakacak ve mirastan çıkarma için hangi delillere dayandığına bakacaktır. Sonuç olarak miras bırakan, öldükten sonra vasiyetnamesinin bozulmamasını istiyorsa mirasçısını neden mahrum bıraktığını ayrıntılı şekilde anlatmalıdır.

Miras bırakan mirasçısını mirasından tamamen mahrum edebileceği gibi yalnızca bir kısmından da mahrum edebilir ya da vasiyetnamesinde belli bir malını mirasından çıkardığı mirasçısına bırakabilir. Bunu yapmasında bir sakınca yoktur.

Mirastan Çıkarma Ne Zaman Yapılabilir?

Bir mirasçının mirastan çıkartılabilmesi ancak buna ilişkin bir vasiyetname düzenlenmesi ile mümkün olduğu için mirastan çıkarma ancak miras bırakan sağken yapılabilir. Bununla birlikte vasiyetnamenin mirastan çıkarılma sebeplerinin gerçekleşmesinden sonra düzenlenmesi gerekir.

Miras bırakan Mirasçılıktan Çıkardığı Mirasçıyı Affedebilir mi?

Miras bırakan ile mirasından çıkardığı kişi sonradan barışırsa mirasçılıktan çıkarma kendiliğinden ortadan kalkmaz. Ancak miras bırakan vasiyetnamesini yok ederek ya da sonradan yeni bir vasiyetname düzenleyerek mirastan men etme beyanını geri alabilir. Ancak yalnızca sözlü olarak affettiğini beyan etmesi mirastan çıkarma işlemini ortadan kaldırmaz.

Mirastan Men Etmenin Sonuçları Nelerdir?

Mirasçılıktan çıkarılan kimse miras hakkını kaybeder. Kısmi bir çıkartılma hali varsa yalnızca mahrum edilmediği kısma hak kazanır. Miras bırakan, mirasçılıktan çıkardığı mirasçısının payının kime verilmesini istediğini vasiyetnamesinde bildirebilir. Ancak vasiyetnamede bu konuya değinilmemişse mirastan çıkarılan kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi miras payı alt soyuna yani çocuklarına geçer. Mirastan men edilen mirasçının alt soyu yoksa miras hissesi miras bırakanın diğer mirasçıları arasında paylaştırılır.

Mirasçının Borç Ödemeden Aczi Sebebi İle Mirasçılıktan Çıkarma

Burada maksat, miras bırakanın saklı paylı mirasçısı olan alt soyunun (çocuklarının) borçlarını ödemekten aciz halinde bulunması sebebi ile ona isabet edecek miras payının hemen alacaklılarının eline geçmesini önlemek ve bu suretle mirasçının alt soyunu (çocuklarını yani miras bırakanın torunlarını) korumaktır. Aciz sebebi ile mirasçılıktan çıkarmanın şartları şunlardır;

• Bu tür bir mirastan mahrum bırakma hali yalnızca miras bırakanın çocukları için geçerlidir. Miras bırakanın diğer mirasçıları bu sebeple mirastan men edilemez.

• Mirastan çıkarılacak mirasçının borçlarını ödemekten aciz olması ve bu durumun aciz belgesi ile sabit olması gerekir.

• Mirastan çıkartılacak olan kişinin doğmuş veya doğacak çocukları bulunmalıdır. Miras bırakanın ölümü anında çocuk en azından ana rahmine düşmüş olmalıdır.
• Diğer mirastan çıkarma türünde olduğu gibi burada da mirasçılıktan çıkarmak için vasiyetname yapılması gerekmektedir.

• Miras bırakan alt soyunu ancak saklı payının yarısı için mirastan mahrum bırakabilir. Diğer yarısını da men edilen mirasçının doğmuş ya da doğacak çocuklarına vermek zorundadır.

Önemine binaen belirtmek gerekir ki, miras bırakan öldüğü sırada mirasçılık belgesinin bir hükmü kalmamışsa, men edilen mirasçının borçları miras hissesinin yarısından aşağı düşmüşse ya da mirasçı men edilmesinin hükümsüzlüğünü talep ederse borç ödemeden aciz sebebi ile mirasçılıktan çıkarma ortadan kalkar. Aciz sebebi ile mirasçılıktan çıkarılma iptal edildikten sonra men edilen mirasçı miras payının tamamın yeniden hak kazanır.

Mirastan Men Edilen Mirasçı İtiraz Edebilir mi?

Mirasçılıktan çıkarma haksız olabilir. Bu sebeple Kanunumuz mirastan men edilen mirasçıya itiraz etmek ve mirastan çıkarmanın iptalini talep etmek hakkını tanımıştır. Yalnızca saklı paylı mirasçılar mirasçılıktan çıkartılabileceği için, itiraz eden mirasçı da itirazı kabul edilirse yalnızca saklı payını elde eder. Geri kalan miras payı üzerinde miras bırakan dilediği gibi tasarruf edebilir.

Mirastan men edilmesine itiraz etmek isteyen mirasçının vasiyetnamenin açılmasından sonra mirastan çıkarmanın iptali davası açması gerekmektedir.

Mirasçılıktan Çıkarmanın İptali Davası

Mirasçılıktan çıkarmanın iptalini talep ve dava etmek hakkı mirastan men edilen mirasçıya tanınmıştır. Bu kişi borçlarını ödemekten aciz durumdaysa ya da iflas etmişse ve mirastan men edilmesine itiraz etmemişse mirastan men edilen mirasçının alacaklıları da mirasçı adına bu davayı açabilirler.

Mirasın iptali davası açıldığı zaman miras bırakan ölmüş olacağı için dava diğer yasal mirasçılara karşı açılır. Bu davada mirastan men edilen mirasçı, mirastan çıkartılması için Kanunda aranan sebeplerden birinin bulunmadığını veya yanlış olduğunu iddia eder. Dava edilen diğer mirasçılar mirastan çıkarma için gerekli olan sebeplerin bulunduğunu ispat etmek zorundadır. Bu sebeple yukarıda da ifade ettiğimiz üzere burada miras bırakanın vasiyetnamesinde anlattığı olaylar ve gösterdiği deliller önemli rol oynar. Davalı mirasçılar mirastan men için gösterilen sebeplerin geçerli olduğunu ispat edemezse Mahkeme, vasiyetnamenin mirastan çıkarmaya ilişkin olan kısmının iptaline karar verir ve mirastan mahrum edilen mirasçı saklı payını alabilir.

Mirastan çıkarmanın iptalinin bir diğer yolu da vasiyetnamenin iptali davası açmaktır. Vasiyetname; şekil bozukluğu, miras bırakanın ehliyetsizliği, hata, hile veya tehdit sebebiyle tamamen iptal edilebilir. Mirastan mahrum edilen kişi vasiyetnamenin iptali davası açar ya da bu davaya katılırsa vasiyetnamenin iptali ile birlikte mirasçılıktan çıkarılma da ortadan kalkar. Bu durumda mirastan mahrum bırakılan kişi yeniden mirasçı olur. Mirastan çıkarmanın iptali davasından farklı olarak mirasçı burada sadece saklı payını değil tüm miras payını geri kazanır. Vasiyetnamenin iptali davasına ilişkin ayrıntılı bilgi için “Vasiyetnamenin İptali Davası” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Mirasçılıktan Çıkarma Yargı Kararları

Somut olaya gelince, mirasçılıktan çıkarma tasarrufu nedeniyle mirasçılıktan çıkarılan kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi kabul edilerek miras payı, mirasçılıktan çıkartılanın altsoyuna verilir. Miras bırakan, çıkarma ile yetinmeyip mirastan çıkarılanın altsoyunun mirasçılık payı üzerinde tasarrufta bulunduğundan çıkarılanın altsoyu saklı payını isteyebilir. Mirasçılıktan çıkartılanın mirasçılık belgesinde gösterilmesi ancak çıkarma nedeni ile miras payının kime kalacağının da belirtilmesi gerekmektedir. Bunun yanında, mirasçıların hak ehliyetinin de araştırılması gerekir.

O halde, mirasçılık belgesinin iptali üzerine

• Yeniden verilecek mirasçılık belgesinde irs ilişkisinin kesilmemesi amacı ile çıkartılanın mirasçı olarak gösterilmesi, 
• Çıkarma nedeni ile miras payının kime kalacağının payları da gösterilmek sureti ile belirtilmesi,
• Çıkarılanın altsoyundan yabancı uyrukluların hak ehliyetinin belirlenebilmesi
• Miras bırakanın ölüm tarihi itibari ile yabancı ülke ile ülkemiz arasında taşınmazlar yönünden karşılıklılık bulunup bulunmadığının araştırılması

Sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir

Mirastan çıkarmanın iptali davası

Dava, muris muvazaası hukuksal nedenine dayalı tapu iptali-tescil ve alacak; birleşen dava, vasiyetnamenin ve mirasçılıktan çıkarmanın iptali isteklerine ilişkindir.
Asıl ve birleşen davanın davacıları,

• Miras bırakan babalarının mirastan mal kaçırmak için taşınmazını ölünceye kadar bakma akdiyle davalı oğluna temlik ettiğini,
• Ayrıca bankalardaki paralarını da davalıya aktardığını,
• Diğer taraftan düzenlediği vasiyetnamenin ve mirasçılıktan çıkarmanın geçersiz olduğunu

ileri sürerek tapu iptali – tescile, alacağa, vasiyetnamenin ve mirasçılıktan çıkarma işlemlerinin iptaline karar verilmesini istemişlerdir.

Asıl ve birleşen davanın davalısı, işlemlerin geçerli bulunduğunu, bakım görevini de yerine getirdiğini belirtip davaların reddini savunmuştur.

Somut olayda, toplanan deliller ve dinlenen tanıkların anlatımları yukarıda değinilen ilkeler çerçevesinde değerlendirildiğinde, miras bırakanın tek malvarlığı olan taşınmazını davalı oğluna temlikinde kızlarından mal kaçırma iradesiyle hareket ettiği görülmektedir. Ayrıca bu iradesini, ortada geçerli bir sebep yokken kızlarını mirasçılıktan çıkarmakla da güçlendirdiği; miras bırakanın kızlarının da babalarına karşı üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirdikleri, vasiyetnamenin iptalini gerektiren bir sebebin bulunmadığı anlaşılmaktadır. Ancak mirasçılıktan çıkarma sebebinin varlığının vasiyet lehtarı olan davalı tarafından kanıtlanamadığı sonuç ve kanaatine varılmaktadır.

• Asıl davada; tapu iptali-tescil isteğinin kabul edilmesi; alacak isteği yönünden, miras bırakandan kalıp da davalıya ödenen paraların bulunup bulunmadığı yeterince araştırılarak sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir.
• Birleşen davada; vasiyetnamenin iptali isteğinin reddi doğru ise de, mirasçılıktan çıkarma işleminin iptaline yönelik isteğin kabul edilmesi yerine reddedilmesinde isabet yoktur.