Herkes ölmeden önce düzenleyeceği bir vasiyetname ile mirasçısı olacak kişi ya da kişileri mirasından mahrum bırakabilir. Ancak vasiyetnameye ilişkin yazılarımızda birçok kez ifade ettiğimiz üzere vasiyetnameler ancak miras bırakanın ölümünden sonra hüküm ifade eder? Peki, miras bırakan sağlığında bir mirasçısını mirasçılıktan çıkarmak istiyorsa ya da mirasçılardan biri miras hakkından vazgeçmek istiyorsa ne yapmalıdır? Bu yazıda mirastan feragate ilişkin merak ettiğiniz tüm sorulara cevap vermeye çalışacağız.

Mirastan Feragat Nedir?

Mirastan feragat, mirasçının, miras bırakan öldüğünde kendisine kalacak olan miras hakkından vazgeçmesidir. Mirastan feragat ancak mirasçı ile miras bırakan arasında yapılacak bir sözleşme ile olur. Mirastan feragat ile bir mirasçı saklı pay ve yasal miras hakkından vazgeçmektedir.

Miras bırakan ölmeden önce mirasçı ile miras bırakanın mirastan feragat sözleşmesi yapma fırsatı olmadığı takdirde mirastan vazgeçmek isteyen mirasçı için iki ihtimal bulunmaktadır.

İlki miras bırakanın vasiyetnamesi ile mirasçıyı mirasçılıktan çıkarmasıdır. Miras bırakan arzu ettiği takdirde vasiyetnamesinde mirasından men ettiği mirasçısına miras hakkının karşılığı olarak belli bir mal ya da para da bağışlayabilir.

İkincisi ise mirastan feragat etmek isteyen mirasçının miras bırakanın ölümünden sonra mirası reddetmesidir. Ancak mirasın reddi kayıtsız ve şartsız olmalıdır. Dolayısıyla mirastan feragatte olduğu gibi belli bir bedel karşılığında mirası reddetmek mümkün değildir.

Mirastan Feragat Sözleşmesi Nasıl Yapılır?

Mirastan feragat sözleşmesi resmi vasiyetname şeklinde yapılır. Bu sebeple resmi vasiyetname konusunda verdiğimiz bilgiler burada da geçerlidir. Mirastan feragat resmi memur önünde ve iki tanığın huzurunda yapılır. Sözleşmenin miras bırakan ya da mirasçı tarafından yazılması şart değildir. Mirastan feragat etmek isteyen mirasçı ile miras bırakan bu arzularını resmi memura bildirdikleri takdirde sözleşme resmi memur tarafından da hazırlanabilir. Miras sözleşmesi ile resmi vasiyetname arasındaki fark mirastan feragat sözleşmesinin hem miras bırakan hem de mirasçı tarafından imzalanmasıdır.

Kanunumuza göre iki tip mirastan feragat sözleşmesi yapılabilir. Bunlardan ilki bir bedel karşılığında mirastan feragat etmektir. Bu tür mirastan feragat sözleşmelerinde, miras hakkından vazgeçen mirasçıya miras bırakan tarafından bir miktar para ya da mal verilir veyahut da ileride verileceği taahhüt edilir. Bir nevi mirasın tasfiyesi yapılır. İkinci tip ise karşılıksız mirastan feragat sözleşmesidir. Mirasçılardan biri hiçbir karşılık almadan da miras hakkından feragat edebilir.

Örneğin miras bırakanın çocuklarından mali durumu iyi olan hiçbir menfaat gözetmeksizin miras hakkından vazgeçebilir.

Mirastan feragat tek taraflı olarak yapılabileceği gibi karşılıklı olarak da yapılabilir. Bira tarafın miras bırakan diğer tarafın mirasçı olduğu miras sözleşmeleri tek taraflıdır. Buna karşılık iki taraf da hem mirasçı hem miras bırakan durumundaysa mirastan feragat sözleşmesinin karşılıklı yapılabilmesi mümkündür.

Örneğin eşler arasında karşılıklı olarak birbirlerinin mirasından pay almayacaklarına dair mirastan feragat anlaşması yapılabilir.

Mirastan Feragat Sözleşmesi Nerede Yapılır?

Mirastan feragat sözleşmesinin resmi vasiyetnameler gibi yapılması şarttır. Bu durumda mirastan feragat sözleşmesi ancak Noter ya da Sulh Hukuk Hâkimi huzurunda yapılabilir. Mahkemeleri iş yoğunluğu dikkate alındığında ise mirastan feragat sözleşmesini Noterde yapmak daha pratiktir.

Kimler Mirastan Feragat Sözleşmesi Yapabilir?

Mirastan feragat sözleşmesi, miras bırakanla saklı paylı mirasçısı arasında yapılır. Saklı paylı mirasçılar dışındaki mirasçıların mirastan feragat etmesine gerek yoktur; çünkü miras bırakan saklı paylı miras hakları dışında mirasında dilediği gibi tasarruf edebilir.

Örneğin vasiyetnamesi ile mirasını dilediğine bırakabilir. Ancak buna rağmen saklı paylı mirasçıların da mirastan feragat sözleşmesi yapmasında bir engel yoktur.

Önemle belirmek gerekir ki; mirastan feragat sözleşmesi yapabilmek için mirasçının ayırt etme gücüne sahip olması, reşit olması ve kısıtlı olmaması gerekir. Yasal temsilcileri dahi bu kişiler adına feragat sözleşmesi yapamaz. Miras bırakan için bu şartlardan ikisi aranmaz. Ayırt etme gücüne sahip miras bırakan küçük ya da kısıtlı olsa bile yasal temsilcisinin iznine gerek olmaksızın mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. Ancak feragat karşılığında bir bedel ödenmesi gerekiyorsa yasal temsilcinin izni şarttır.

Mirastan Kısmen Feragat Etmek Mümkün Müdür?

Mirasçı dilediği takdirde miras hakkının yalnızca bir kısmından feragat edebilir. Örneğin, feragat sözleşmesi ile mirasçı saklı payının yarısından vazgeçebilir.

Kardeşler Arasında Mirastan Feragat Sözleşmesi Yapılabilir mi?

Bilinenin aksine mirasçı kardeşler arasında mirastan feragat sözleşmesi yapılabilmesi mümkün değildir. Mirastan feragat sözleşmesi ancak miras bırakan ile mirasçısı arasında yapılabilir. Kardeşlerin mirasın paylaşımına ilişkin ya da mirastan feragate ilişkin kendi aralarında yaptıkları sözleşmeler miras hakkının temliki sözleşmeleridir. Miras hakkının temliki sözleşmesi ile mirasçılardan biri miras bırakan öldükten sonra kendisine kalacak olan miras payını bir diğer mirasçıya ya da mirasçı olmayan başka bir kişiye devredebilir. Mirasçı böyle bir devir karşılığında bir miktar para da alabilir. Ancak bu sözleşme mirastan feragat hükmünü taşımaz. Dolayısı ile mirastan feragat sözleşmesinin sonuçlarını doğurmaz.

Mirastan Feragat Ne Zaman Yapılabilir?

Mirastan feragat sözleşmesi miras bırakan ile mirasçısı arasında yapılması gerektiği için ancak miras bırakanın sağlığında yapılabilir. Buna karşın mirastan feragat edebilmek için mirasın reddinde olduğu gibi herhangi bir süre sınırlaması, hak düşürücü süre ya da zamanaşımı yoktur. Mirasçılar miras bırakan ölmeden önce diledikleri bir vakitte mirastan feragat sözleşmesi yapabilirler.

Mirastan Feragat Sözleşmesi Noter Ücreti

Mirastan feragat sözleşmesi düzenlenmesi için Noter tarafından alınacak harç ve ücretler feragat sözleşmesinin içeriğine göre değişiklik göstermektedir. Mirastan feragat bir miktar para ya da mal karşılığında yapıldı ise bunların değeri üzerinde Harçlar Kanunu uyarınca binde 1.13 oranında harç alınır. Bununla birlikte sözleşmede yer alan bedel üzerinden damga vergisi ödenir. Mirastan feragat karşılıksız olarak yapılacaksa sözleşme için maktu 113 TL harç alınır. Bu miktarlar 2020 yılına ilişkin olup Noter harç ve ücretleri her yıl resmi gazetede yayınlanan tarife ile değiştirilmektedir.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Tapuya Tescili Gerekli midir?

Mirastan feragat sözleşmesinin tapuya tescil edilmesi gerekli değildir. Ancak miras bırakan ile feragat eden arzu ettiği takdirde feragat sözleşmesini tapuya tescil edebilir. Sözleşme Noterde imzalandıktan sonra Tapu Müdürlüğü’nde tescil işlemi gerçekleştirilebilir.

Feragat Etmenin Sonuçları Nelerdir? Feragat Eden Mirasçının Payı Kime Kalır?

Mirastan feragat sözleşmesi yapılmakla, feragat eden kişi miras hakkını kaybeder. Mirastan kısmen feragat edilmişse feragat eden mirasçının mirasçılık sıfatı devam eder. Mirasın feragat etmediği kısmına hak kazanır. 

Mirastan feragat belli bir bedel karşılığında yapılmışsa feragat eden mirasçının miras payı diğer mirasçılar arasında paylaştırılır. Ancak feragat sözleşmesi hiçbir bedel alınmaksızın yapıldıysa bu durumda feragat eden mirasçının miras payı alt soyuna geçer.

Mesela, bir mirasçı babasından kendisine kalacak olan mirastan hiçbir karşılık almaksızın feragat ederse, miras hakkı çocuklarına geçer. Ancak miras hakkından feragat etmek için miras bırakandan para ya da mal aldı ise miras hakkı çocuklarına geçmez. Miras miras bırakanın diğer mirasçıları arasında paylaştırılır.

Medeni Kanun mirastan feragatin sonuçlarını bu şekilde düzenlemiştir. Fakat bunların aksinin mirastan feragat sözleşmesinde kararlaştırılması mümkündür. Miras bırakan ve feragat eden mirasçı hiçbir karşılık almadığı halde miras hakkının alt soyuna geçmeyeceğini sözleşmeye ekleyebilir. Bunun gibi mirastan feragatin karşılık alarak yapılmış olmasına rağmen feragat edilen miras hakkının alt soya geçmesine karar verilebilir.

Peki, Feragat Edenin Altsoyu Yoksa Miras Payı Kime Tahsis Edilecektir?

Böyle bir durumda iki ihtimal söz konusudur; birincisi, mirastan feragat sözleşmesinde feragat eden mirasçının payının kime ait olacağı da kararlaştırılabilir. İkinci ihtimal ise, sözleşmede feragat edenin payının kime ait olacağının gösterilmemesidir. Kanun böyle bir durumda mirastan feragatin en yakın ortak kökün alt soyu lehine yapıldığını kabul eder.

Örneğin, feragat sözleşmesinde kimin lehine feragat ettiğini göstermeden miras hakkından feragat eden mirasçının payı en yakın ortak kök olan babasının alt soyuna yani kardeşlerine veya kardeş çocuklarına geçer.

Mirasçının Belli Bir Bedel Karşılığında Mirastan Feragat Etmesi Halinde Miras bırakanın Alacaklıları Ne Yapabilir?

Mirasçılardan biri ya da birkaçı miras bırakandan aldığı bir miktar para ya da mal karşılığında miras bırakan ile mirastan feragat sözleşmesi imzalamış olabilir. Miras bırakanın ölümü ile birlikte miras açıldığında, miras bırakanın borçları tereke mallarını aşıyorsa bile miras hakkından feragat etmiş olan kişi miras bırakanın borçlarından sorumlu olmaz. Böyle bir halde miras bırakanın alacaklıların alacağını tahsil edememe ve zarara uğrama ihtimali yüksektir. Daha da önemlisi miras bırakan sırf alacaklılarından kaçmak maksadı ile mirasçıları ile feragat sözleşmesi yapmış olabilir.

Kanunumuz bu gibi durumların önüne geçmek için mirastan feragat sözleşmesi karşılığında miras bırakandan bir miktar para ya da mal almış olan mirasçıları, miras bırakanın ölümünden önceki son 5 yıl içinde almış olduklarını, halen ellerinde bulunan miktar oranında geri vermekle yükümlü tutar.

Miras bırakanın alacaklıların böyle bir dava açabilmeleri için; miras bırakanın borçlarının tereke mevcudundan fazla olması ve feragat sözleşmesi yapmamış olan diğer mirasçılar tarafından bu borçların ödenmemiş olması şarttır.

Mirastan feragat eden mirasçı ölmüşse, alacaklılar bu davanın feragat edenin mirasçılarına karşı açılabilmesi de mümkündür.

Mirastan Feragat Sözleşmesinden Caymak Mümkün Müdür?

Mirastan feragat sözleşmesinin tarafları anlaşarak sözleşmeyi iptal edebilir. Taraflar karşılıklı olarak mirastan feragat sözleşmesinden caymak istiyorlarsa tekrar Notere gitmeye gerek yoktur. Ancak caymanın yazılı sözleşme ile hüküm altına alınması gerekir.

Mirastan feragat sözleşmesinden tek taraflı olarak caymak ise kural olarak mümkün değildir. Ancak aşağıdaki şartların varlığı halinde tek taraflı olarak cayılabilir. Bunlar;

• Miras bırakanın feragat sözleşmesinde tek taraflı cayabilme hakkına sahip olduğunu beyan etmesi halinde miras bırakan sözleşmeden cayabilir.

• Miras bırakanın feragat karşılığında mirasçısına vermeyi taahhüt ettiği para ya da malı vermemesi. Bu durumda feragat eden mirasçı feragat sözleşmesinden cayabilir.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin İptali Nasıl Yapılır?

Mirastan feragat sözleşmesinde her durumda cayabilmek mümkün olmasa da bazı hallerde sözleşmenin iptalinin talep ve dava edilmesi mümkündür. Bunlar;

• İrade sakatlığı halleri (sözleşmenin bir hata sonucu yanılarak, kile ile aldatılarak ve yahut da tehdit ya da hile ile korkutma sonucu yapılması)
• Hukuka, ahlaka ve adaba aykırılık,
• Şekil eksikliği ve
• Tasarruf yapanın ehliyetsizliği halleridir.

İptal davası bu hallerin varlığının öğrenilmesinden, hata hile ve tehdidin ortadan kalkmasından itibaren 1 yıl içerisinde açılmalıdır.

Mirastan feragat de tıpkı vasiyetname ve miras sözleşmeleri gibi ölüme bağlı bir tasarruftur. Ölüme bağlı tasarrufların iptali sebepleri ve süreci aynıdır. Bu sebeple mirastan feragat sözleşmesinin iptali davasına ilişkin ayrıntılı bilgi için “Vasiyetnamenin İptali” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Mirastan Feragat Sözleşmesinin Geçersizliği

Yukarıda bahsettiğimiz sözleşmeden cayma ve iptal süreci mirastan feragat sözleşmesi hukuken geçerli olduğu halde uygulanır. Bunun dışında bazı hallerde miras sözleşmesinden caymaya ya da iptal davası açmaya gerek yoktur. Sözleşme zaten kendiliğinden hükümsüzdür.

Örneğin mirastan feragat sözleşmesi; belli bir kişi lehine yapılmışsa fakat bu kişi mirastan yoksunluk gibi bir sebeple mirasçı olamazsa kendiliğimden geçersiz olur.

Mirastan Feragat Sözleşmesi Örneği

Mirastan feragat sözleşmesi Noterde onaylama ya da düzenleme şeklinde yapılabilir. Bu sebeple sözleşme örneği Noterde mevcuttur. Ancak bu tür sözleşmeler taslaktır. Mirastan feragat belli kişiler lehine yapılıyorsa, belli bir miktar bedel ödenecekse ya da bazı şartlara bağlanmak isteniyorsa sözleşmenin içeriği karmaşıklaşır. Bu sebeple tarafların mirastan feragat sözleşmesi örneğini kendileri hazırlamaları yerine miras hukukunda uzman bir avukattan hukuki destek almaları daha faydalıdır. Böylece mirastan feragat sözleşmesi için ileride açılması muhtemel iptal davalarının da önüne geçilmiş olacaktır.